OnWriting: Nhân vật

Character Arc là một khung khái niệm giúp người sáng tác mô tả sự thay đổi của nhân vật trong suốt câu chuyện.

1. Khái Niệm Character Arc

Character Arc, hay còn gọi là hành trình phát triển của nhân vật, là một khung khái niệm giúp người sáng tác mô tả sự thay đổi của nhân vật trong suốt câu chuyện. Một nhân vật với Character Arc rõ ràng tạo sự liên kết sâu sắc hơn giữa nhân vật và người đọc, khán giả. Hành trình này bắt đầu từ những mong muốn và mục tiêu ban đầu của nhân vật, kéo dài qua các biến cố, thử thách và kết thúc bằng sự thay đổi trong suy nghĩ, nhận thức hoặc trạng thái cảm xúc của nhân vật.

Trong một Character Arc hoàn chỉnh, nhân vật không chỉ đơn thuần trải qua các sự kiện hay hành động theo cốt truyện, mà còn biến đổi từ bên trong. Họ sẽ học hỏi, trải nghiệm và khám phá những khía cạnh tiềm ẩn trong chính bản thân mình. Điều này giúp họ chuyển đổi từ phiên bản con người hiện tại (với những suy nghĩ sai lầm, định kiến hay cảm xúc tiêu cực) sang một phiên bản tốt hơn hoặc, trong một số trường hợp, xấu hơn (nhân vật phản diện).

2. Cái Nhân Vật Muốn – Mục Tiêu Bề Mặt (The Want)

Điểm khởi đầu trong hành trình phát triển của nhân vật luôn gắn liền với Cái Muốn—một mục tiêu cụ thể và thường được thể hiện ngay từ đầu câu chuyện. Đây là thứ mà nhân vật chủ động theo đuổi và coi như kim chỉ nam trong các hành động của mình. Tuy nhiên, Cái Muốn của nhân vật thường chỉ là một mục tiêu bề mặt. Nó có thể là ước muốn thống trị thế giới, kiếm được một người vợ, tồn tại trong hoàn cảnh khó khăn, hoặc đôi khi chỉ đơn giản là vượt qua một thử thách nhỏ.

Ví dụ: Trong tác phẩm Great Gatsby của F. Scott Fitzgerald, nhân vật Gatsby có một Cái Muốn rất rõ ràng: chiếm được tình yêu của Daisy và sống hạnh phúc bên cô. Đây là mục tiêu mà anh ta theo đuổi trong toàn bộ câu chuyện, thậm chí là động lực để anh xây dựng toàn bộ sự nghiệp, tiền tài của mình.

Tuy nhiên, mục tiêu này chỉ phản ánh những mong muốn trên bề mặt của nhân vật. Nó không thực sự bộc lộ những mâu thuẫn và xung đột ẩn sâu bên trong mà nhân vật không nhận ra hoặc không muốn đối diện.

3. Cái Nhân Vật Cần – Mục Tiêu Nội Tại (The Need)

Ngược lại với Cái Muốn, Cái Nhân Vật Cần là một nhu cầu sâu xa hơn, là sự thật mà nhân vật cần nhận ra để có thể phát triển theo một hướng tích cực. Đây mới chính là yếu tố quan trọng mà câu chuyện muốn truyền tải. Cái Cần giúp nhân vật tìm được hướng đi đúng đắn, giải quyết những vấn đề nội tại và đạt được sự hoàn thiện bản thân.

Ví dụ: Trở lại với Great Gatsby, điều mà Gatsby thực sự Cần không phải là tình yêu của Daisy, mà là sự chấp nhận sự thật rằng giấc mơ của anh đã lỗi thời và Daisy không còn là con người mà anh từng yêu. Việc nhận ra sự thật này sẽ giúp Gatsby thoát khỏi những ám ảnh và định kiến của quá khứ, hướng đến một cuộc sống thực tế hơn.

Câu chuyện trở nên phức tạp và sâu sắc hơn khi mục tiêu Cái Muốn của nhân vật không khớp với Cái Cần. Nhân vật có thể sẽ mất cả cuộc đời để theo đuổi Cái Muốn mà bỏ quên Cái Cần. Chính sự mâu thuẫn này sẽ tạo ra những xung đột nội tại mạnh mẽ, làm gia tăng sự kịch tính và cuốn hút cho câu chuyện.

4. Sự Đan Xen Giữa Character Arc Và Cốt Truyện

Sự giao thoa giữa Character Arc và cốt truyện diễn ra khi Cái Muốn của nhân vật và những hành động của họ bắt đầu phản ánh những xung đột, sai lầm và những khuyết điểm cá nhân. Nhân vật thường tin rằng khi đạt được Cái Muốn, họ sẽ giải quyết được tất cả các vấn đề của mình. Tuy nhiên, câu chuyện chỉ thật sự chạm tới trái tim của người đọc khi nhân vật nhận ra, hoặc thất bại trong việc nhận ra, rằng Cái Cần mới là giải pháp thực sự.

Hành trình này có thể được triển khai theo nhiều cách khác nhau: nhân vật có thể đấu tranh với Cái Muốn, trải qua thất bại, hoặc đạt được mục tiêu rồi nhận ra nó không mang lại sự thỏa mãn mà họ mong đợi. Cuối cùng, nhân vật có hai lựa chọn: hoặc họ sẽ trưởng thành, học được Cái Cần và thay đổi, hoặc họ sẽ tiếp tục mắc kẹt trong vòng luẩn quẩn và đối mặt với kết thúc bi kịch.

5. Bóng ma bên trong nhân vật

“Bóng ma bên trong nhân vật” là ẩn dụ để chỉ một sự kiện trong quá khứ ám ảnh nhân vật. Sự kiện này có thể là một ký ức đau buồn, một vết thương lòng, hay một trải nghiệm tồi tệ của dĩ vãng, và nó tiếp tục ảnh hưởng đến nhân vật trong hiện tại. Nó không chỉ đơn thuần là một biến cố, mà còn đại diện cho một nỗi sợ, sự hối tiếc hoặc một nỗi đau khiến nhân vật rơi vào trạng thái bị tổn thương và hình thành nên những niềm tin sai lệch (Lie) về bản thân.

Ví dụ

Jason Bourne trong The Bourne Identity: “Bóng ma bên trong” của Jason là quá khứ bị lãng quên của một sát thủ chuyên nghiệp. Anh không nhớ gì về mình, nhưng những mảnh ký ức mơ hồ lại khiến anh bị ám ảnh, cảm thấy lạc lõng và tìm cách khám phá danh tính thực sự của mình.

Mike Wazowski trong Monsters University: Mike đã từng bị tổn thương bởi nhận thức về sự kém cỏi của mình so với bạn bè. Nỗi ám ảnh này khiến anh cố gắng chứng minh bản thân theo cách mà anh nghĩ sẽ khiến người khác công nhận, mặc dù thực tế điều đó không phù hợp với năng lực của anh.

Angela Ackerman và Becca Puglisi trong cuốn Negative Trait Thesaurus đã giải thích rất chi tiết về vết thương này:

“Những vết thương thường được giữ kín với người khác, bởi vì trong chúng tiềm ẩn một sự dối trá—một điều mà nhân vật tin vào nhưng không đúng với thực tế. Chẳng hạn, nếu một người đàn ông tin rằng mình không xứng đáng được yêu thương (sự dối trá) bởi vì anh ta không thể ngăn bạn gái mình bị bắn chết trong một vụ cướp (vết thương), thì anh ta có thể phát triển những thói quen, thái độ và đặc điểm tiêu cực khiến anh trở nên không hấp dẫn đối với phụ nữ khác.”

Một nhân vật sẽ không thể phát triển đầy đủ nếu không có một “bóng ma bên trong” tác động đến họ. Bóng ma bên trong tạo ra một vết thương trong tâm hồn nhân vật, dẫn đến sự dối trá mà họ tin vào. Vết thương này là nguyên nhân khiến nhân vật hành xử và đưa ra các quyết định trong suốt câu chuyện. Câu chuyện chỉ đạt đến cao trào khi nhân vật bắt đầu nhận ra sự thật và đối mặt với “bóng ma bên trong” của họ. Đó chính là lúc nhân vật trải qua sự chuyển biến sâu sắc trong Character Arc.

Những nhân vật đáng nhớ thường có một bóng ma bên trong rõ ràng và đầy sức nặng. Càng lớn mạnh, sâu sắc và đáng sợ, “bóng ma bên trong” càng giúp nhân vật có một hành trình phát triển mạnh mẽ hơn. 

6. Các loại tính cách của nhân vật

Phần này xin phép chúng tôi sẽ viết rõ hơn trong một entry khác

7. Các kiểu nhân vật chia theo vai trò chốt truyện

Trong hành trình của người anh hùng (Hero’s Journey) – một cấu trúc câu chuyện nổi tiếng do Joseph Campbell phát triển và sau đó được Christopher Vogler hoàn thiện – mỗi nhân vật đóng vai trò quan trọng trong việc thúc đẩy cốt truyện và hỗ trợ người anh hùng tiến bước trên hành trình của mình. Các loại nhân vật này không chỉ đơn thuần là các vai diễn riêng lẻ, mà thường tượng trưng cho những khía cạnh khác nhau trong tâm lý và trải nghiệm của con người.

Dưới đây là các loại nhân vật điển hình trong Hero’s Journey và đặc trưng của từng loại:

1. Người Anh Hùng (The Hero)

• Vai trò: Nhân vật chính của câu chuyện, là người trải qua hành trình thay đổi và phát triển rõ rệt nhất.

• Đặc trưng: Người anh hùng thường bắt đầu từ vị trí thiếu thốn, không hoàn thiện hoặc gặp khó khăn. Họ đối mặt với những thử thách, chướng ngại và những bài học cuộc sống để rồi trưởng thành và đạt được những phẩm chất đáng quý như dũng cảm, khôn ngoan, và hiểu biết sâu sắc.

• Nhiệm vụ: Để hoàn thành hành trình của mình, người anh hùng phải vượt qua Call to Adventure (lời mời gọi phiêu lưu), đối mặt với Supreme Ordeal (thử thách lớn nhất) và cuối cùng trở về với phần thưởng hoặc sự giác ngộ mới.

Ví dụ: Frodo trong The Lord of the Rings, Harry Potter trong Harry Potter, Simba trong The Lion King.

2. Người Hướng Dẫn (The Mentor)

• Vai trò: Người hướng dẫn đóng vai trò là người thầy, cố vấn hoặc người bảo trợ giúp dẫn dắt người anh hùng.

• Đặc trưng: Họ thường có kinh nghiệm, kiến thức hoặc sức mạnh mà người anh hùng cần. Người hướng dẫn có thể xuất hiện dưới dạng con người, linh vật hoặc thậm chí là giấc mơ hay thông điệp.

• Nhiệm vụ: Cung cấp cho người anh hùng thông tin, công cụ hoặc niềm tin để vượt qua thử thách. Tuy nhiên, người hướng dẫn sẽ không giải quyết vấn đề thay cho người anh hùng mà chỉ giúp họ nhận ra tiềm năng và sức mạnh bên trong của chính mình.

Ví dụ: Gandalf trong The Lord of the Rings, Dumbledore trong Harry Potter, Yoda trong Star Wars.

3. Người Gác Cửa (The Threshold Guardian)

• Vai trò: Nhân vật này tượng trưng cho các chướng ngại mà người anh hùng phải vượt qua khi bắt đầu bước chân vào hành trình.

• Đặc trưng: Họ không phải là kẻ thù thực sự, mà là thử thách đầu tiên để kiểm tra quyết tâm của người anh hùng. Họ có thể là một kẻ thù nhỏ, một rào cản hoặc một thử thách trong nội tâm mà người anh hùng phải vượt qua.

• Nhiệm vụ: Tạo ra sự kháng cự, ép buộc người anh hùng phải chứng tỏ bản thân và quyết định xem có nên tiếp tục hành trình hay không.

Ví dụ: Người gác cổng Cerberus trong thần thoại Hy Lạp, đội trưởng quân lính chặn đường Dorothy trong The Wizard of Oz.

4. Người Đưa Tin (The Herald)

• Vai trò: Nhân vật này là người mang đến thông tin, lời mời gọi hoặc những sự kiện quan trọng để đẩy người anh hùng vào hành trình.

• Đặc trưng: Người đưa tin có thể xuất hiện dưới dạng một nhân vật, một thông điệp, một biến cố hoặc thậm chí là một giấc mơ. Họ thúc đẩy người anh hùng rời bỏ thế giới hiện tại để bước vào hành trình mới.

• Nhiệm vụ: Tạo ra sự thay đổi hoặc báo hiệu rằng một điều gì đó quan trọng sắp xảy ra.

Ví dụ: Bức thư nhập học của Harry Potter, lời mời từ Morpheus trong The Matrix.

5. Kẻ Lừa Gạt (The Trickster)

• Vai trò: Nhân vật này thường mang lại yếu tố hài hước hoặc sự hỗn loạn trong câu chuyện.

• Đặc trưng: Kẻ lừa gạt có thể là người bạn của người anh hùng hoặc là kẻ đối đầu. Họ tạo ra sự mất cân bằng, thách thức những quy tắc và mang đến cái nhìn mới mẻ, đôi khi mâu thuẫn với cách nhìn của người anh hùng.

• Nhiệm vụ: Mang đến sự giải trí, thách thức những quan niệm cứng nhắc, và buộc người anh hùng phải suy nghĩ khác đi.

Ví dụ: Loki trong Thor, Puck trong A Midsummer Night's Dream, Cheshire Cat trong Alice in Wonderland.

6. Đồng Minh (The Ally)

• Vai trò: Đồng minh là những người bạn, người hỗ trợ giúp đỡ người anh hùng trong suốt hành trình.

• Đặc trưng: Họ có thể cung cấp hỗ trợ về vật chất, tinh thần hoặc chỉ đơn giản là sự hiện diện để người anh hùng không cảm thấy cô đơn.

• Nhiệm vụ: Góp phần phát triển nhân vật chính, cung cấp góc nhìn đa dạng, và tạo ra các mối quan hệ giúp câu chuyện thêm phần sống động.

Ví dụ: Sam trong The Lord of the Rings, Hermione và Ron trong Harry Potter, các con vật trong Cinderella.

7. Bóng Đen (The Shadow)

• Vai trò: Bóng đen đại diện cho kẻ thù lớn nhất hoặc mối đe dọa lớn nhất mà người anh hùng phải đối mặt.

• Đặc trưng: Nhân vật này không chỉ đối đầu với người anh hùng mà còn tượng trưng cho nỗi sợ, khuyết điểm và những bóng tối bên trong bản thân người anh hùng. Họ có thể là nhân vật phản diện chính hoặc là một phần tính cách mà người anh hùng không dám đối diện.

• Nhiệm vụ: Thách thức người anh hùng và buộc họ phải tìm ra sức mạnh bên trong để vượt qua những khó khăn lớn nhất.

Ví dụ: Voldemort trong Harry Potter, Sauron trong The Lord of the Rings, Scar trong The Lion King.

8. The Shapeshifter

• Vai trò: Nhân vật này thường thay đổi tính cách hoặc vai trò trong câu chuyện, gây ra sự nghi ngờ và lẫn lộn.

• Đặc trưng: Họ có thể là người đồng minh nhưng lại hành xử như kẻ thù, hoặc ngược lại. Họ đại diện cho sự mâu thuẫn, khó đoán định và những cảm xúc mâu thuẫn trong nội tâm người anh hùng.

• Nhiệm vụ: Tạo ra sự không chắc chắn, làm lung lay niềm tin của người anh hùng, khiến họ phải liên tục đặt câu hỏi về lòng tin và động cơ thực sự của những người xung quanh.

Ví dụ: Catwoman trong Batman, Mystique trong X-Men, Snape trong Harry Potter.